Đền thờ, lăng mộ gần 300 năm tuổi của Quận công Hoàng Bùi Hoàn

Khu Di tích quốc gia Đền thờ, lăng mộ Quận công Hoàng Bùi Hoàn nằm cách TP Thanh Hoá khoảng 8 km về phía Tây Nam, là một điểm tín ngưỡng thu hút đông đảo người dân và du khách ghé thăm mỗi lần có dịp về huyện Quảng Xương.

Khu di tích Lăng mộ và Đền thờ Quận công Hoàng Bùi Hoàn tọa lạc tại xã Quảng Trạch (Quảng Xương). Đây là một di tích lịch sử hết sức có giá trị.

Theo sử sách, đền thờ Hoàng Bùi Hoàn được xây dựng từ năm 1724 - 1726 thời vua Lê Dụ Tông, mặt nhìn về hướng Nam, bố cục theo kiểu chữ “Đinh”. Quận công Hoàng Bùi Hoàn là một võ tướng, làm quan suốt 3 triều vua Lê: Vua Lê Gia Tông (1672-1676), Vua Lê Hy Tông (1676-1705), Vua Lê Dụ Tông (1705-1729), đã được phong đến chức Quận công. Ông là một vị quan đức độ, có tấm lòng yêu thương và chăm lo cho Nhân dân. Khi Quận công qua đời, ghi nhớ ơn người, nhân dân 28 làng xã ở hai huyện Quảng Xương và Đông Sơn lập khế ước cùng nhau dâng lễ vật cúng tế tại đền thờ vào ngày 25-7 âm lịch hàng năm. Tục lệ này đến nay vẫn còn được duy trì.

Năm 2019, công trình được nhà nước đầu tư và Nhân dân trong vùng đóng góp trùng tu nghinh môn, nhà che bia, đền thờ tướng công theo nguyên bản đã được hoàn thành làm tôn lên vẻ uy nghi, linh thiêng của ngôi đền gần 300 năm tuổi.

Phía trước tiền đường của đền là bái đường (sân).

Tiếp đó là nhà che bia có hai tấm bia ghi dòng họ, thân thế sự nghiệp của Hoàng Bùi Hoàn.

Hai tấm bia đá còn khá nguyên vẹn, bia bên tả là “Tướng công bia ký”, bên hữu là “Hoàng Bùi Tướng Công”.

Ngoài ra, hai bên trục đường vào đền có nhóm tượng bằng đá như: Voi, ngựa, chó đá, tượng võ sĩ được bài trí đăng đối.

Toàn bộ hệ thống cột, chân tảng, bàn thờ là khối đá liền được đục đẽo công phu.

Nhóm tượng bằng đá được bài trí đối xứng hai bên trục thần đạo, gồm có: Hai tượng chó đá có kích thước tương tự nhau, hai voi đá có kích thước khác nhau, được thể hiện trong tư thế quỳ phục chầu.

Đặc biệt là đôi ngựa đá trong tư thế đứng chầu, cổ ngước cao, có 7 quả lục lạc, đeo sẵn yên cương được chạm khắc tinh tế, mềm mại.

Cách đền thờ khoảng 500 m là khu lăng mộ của Quận Công Hoàng Bùi Hoàn nằm ngay trên cánh đồng, xung quanh được lát đá vuông vức.

Ngày 18-4-2013 Bộ trưởng bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ký quyết định xếp hạng di tích kiến trúc nghệ thuật mộ và đền thờ Hoàng Bùi Hoàn, xã Quảng Trạch, huyện Quảng Xương, tỉnh Thanh Hóa là di tích Quốc Gia.

Ngày nay, di tích này được giao cho dòng họ Hoàng ở địa phương trông coi, giữ gìn, hàng năm vào các ngày rằm, mùng 1 hay lễ, tết không chỉ con cháu trong dòng họ mà bà con địa phương cũng đến thực hành nghi lễ ở đây.